Vijf keer anders
handvaten voor inspiratie
5 bouwstenen van inspirerende non-profit
Sinds 2011 onderzoeken we de meest inspirerende organisaties. We spraken er vele. Keer op keer merken we: ze lijken niet alleen anders, ze doen het ook anders.
Elke inspirerende organisatie ontstaat door diep in het eigen hart, ver de wereld in te kijken en de verandering die ze willen maken slim te organiseren. Idealistisch of simplistisch? Misschien. Maar dat maakt het niet minder waar.
Zoek je concrete handvaten om mee aan de slag te gaan? Dat bieden we hieronder vijf bouwstenen. Dit is wat we 15 jaar Inspirerende 40 ons leerde.
5 handvaten om de kracht van inspiratie te gebruiken
1. Start als mens, niet als functionaris
The Ocean Cleanup werd gestart door een middelbare scholier. Het Prinses Máxima Centrum werd geïnitieerd door ouders en een arts. Drie journalisten begonnen Tony's Chocolonely, vijf studenten Too Good To Go en twee studenten Seepje. Iemand uit de evenementenindustrie begon Dopper.
Inspirerende organisaties worden opvallend vaak gestart door buitenstaanders. Alsof mensen in een sector blind zijn geworden voor de mogelijkheden om het beter te doen.
Maar iedereen kan met een frisse blik kijken naar de eigen sector. Dat is niet voorbehouden aan een buitenstaander. Daarbij dient de vraag centraal te staan 'wat is het goede om te doen?'. Die lijkt vaak veel te weinig aandacht te krijgen in organisaties. Moeders en vaders inspireren vaak veel meer dan bestuurders. Inspirerend als moeder en vader, maar niet als bestuurder. Wat laten bestuurders een veranderkracht onbenut.
Verantwoordelijkheden van leiderschap, de complexiteit van de organisatie en de druk vanuit de sector drukken zwaar op de schouders van bestuurders. Als Atlas dragen zij het geheel, vaak met ingehouden adem. Velen proberen met toewijding, maar ook met kramp, de organisatie bijeen te houden of raken verstrikt in patronen die al jarenlang ingesleten zijn.
De functionaris doorbreekt deze patronen niet. Zij/ hij is onderdeel van het systeem. Het is de mens daarachter die verschil kan maken—door vragen te stellen, zich te verwonderen, zich te verplaatsen in anderen, verontwaardiging toe te laten, of te dromen van een andere toekomst.
Dat vraagt om verbeeldingskracht. Om een combinatie van kunst en vakmanschap. Inspiratie laat zich niet afdwingen, maar wel faciliteren en organiseren. En dat begint bij leiders die zichzelf en hun team eerst als mens durven binnen te brengen, vóór ze de functionaris in stelling brengen.
Leiderschap vloeit niet voort uit de functionaris, maar uit de mens.
Moeders inspireren meer dan bestuurders
Onderzoek naar de meest inspirerende mensen voor Nederlanders, 2018
2. Omarm het ongemak
Inspiratie begint bij het ongemak Ongemak. Misstanden. Dingen die niet goed gaan. In veel organisaties blijven ze onder de oppervlakte. Er wordt niet over gesproken—alsof er een taboe op rust.
In inspirerende organisaties gebeurt het tegenovergestelde. Daar maken leiders juist zichtbaar wat wringt. Ze benoemen de moeilijke thema’s. Ze kijken het ongemak recht in de ogen. Niet om te blijven hangen in wat er mis is, maar om er een bron van energie en richting van te maken.
Het Prinses Máxima Centrum voor kinderoncologie is ontstaan vanuit precies zo’n ongemakkelijke waarheid: kinderen overlijden aan kanker. Eén op de zes. En terwijl zij vechten voor hun leven, voelen ze zich patiënt in plaats van kind. Dat onrecht werd het startpunt.
Eén cijfer, maximale urgentie De kracht van urgentie zit vaak in één getal. Tony’s Chocolonely strijdt tegen 30.000 kindslaven in de cacao-industrie. Justdiggit werkt aan het herstel van de planeet, met 350 miljoen boeren als sleutel tot grootschalige verandering.
Tuinbranche Nederland kijkt dichter bij huis: 60% van onze tuinen is versteend. Door in elke tuin slechts 10m² te vergroenen, ontstaat er een nieuwe Veluwe aan natuur. Hun cijfer? Eén extra Veluwe.
urgentie × een cijfer × een deadline Inspiratie krijgt vorm als het concrete doelen krijgt. Een deadline maakt het tastbaar. Voor 2040 laten zien dat we de oceanen kunnen opruimen. Voor 2030 350 miljoen boeren bereiken. Voor 2030 een Veluwe erbij.
Een cijfer geeft focus. Een deadline zet aan tot actie. Inspiratie ontstaat niet uit mooie woorden, maar uit het lef om te doen.
The Ocean Cleanup ontstond na een duik van de 16-jarige Boyan Slat in Griekenland. Hij zag meer plastic dan vissen. Hij verdiepte zich hierin en realiseerde zich de verwoestende impact op leven in de oceanen en ecosystemen. Hij zag dat deze wereldwijde crisis actie nodig heeft en begon.
3. Bouw uit de toekomst
Terugdenken uit de toekomst Frustratie is het begin. Het signaleert dat iets niet klopt. Maar frustratie alleen leidt zelden tot echte inspiratie. Wat wél inspireert, is een aantrekkelijk toekomstbeeld—een visie die laat zien hoe het ook kán zijn.
Inspirerende organisaties keren het denken om. Ze vertrekken niet vanuit het het probleem in het nu, maar vanuit een ideaal toekomstbeeld. Vanuit dat toekomstbeeld kijken ze terug: wat moet er gebeuren om daar te komen? Wat vraagt het vandaag?
Die toekomst is geen verre stip aan de horizon, maar elke dag het vertrekpunt. Het bepaalt hoe zij naar vraagstukken kijken, keuzes maken en handelen.
Een kompas voor elke beslissing Die visie op de toekomst werkt als een kompas. Aan de ene kant biedt het houvast: bij elke stap kunnen zij zich afvragen—brengt dit ons dichter bij waar we heen willen? Aan de andere kant is het een bron van energie: wat is er nodig om die toekomst te realiseren?
Deze manier van denken en werken geeft richting én ruimte. Het brengt focus, inspireert tot innovatie en houdt vast aan dat waar het werkelijk om draait.
Echte vernieuwing ontstaat niet door te reageren op het nu, maar door te handelen vanuit de toekomst die je wilt creëren.
Zo doen zij dit:
4. Hou het plan eenvoudig
De kracht van eenvoud In een wereld vol complexiteit werkt eenvoud het best. De meest effectieve strategieën passen op een half A4’tje. Niet omdat de werkelijkheid simpel is, maar omdat eenvoud richting geeft. Het biedt houvast én de ruimte om de volle aandacht te richten op wat echt telt: uitvoering.
Een goed voorbeeld is The Ocean Cleanup. Zij maken de grootste schoonmaakactie in de menselijke geschiedenis begrijpelijk en behapbaar. In plaats van te verdwalen in de complexiteit van oceaanstromen en mondiale systemen, brachten ze focus aan. Ze identificeerden vijf plekken waar het meeste plastic samenkomt en kozen ervoor om de grootste daarvan op te ruimen.
Hun strategie rust op twee eenvoudige pijlers: • Stop de toestroom – close the tap • Ruim op wat er ligt – mop the floor
Twee heldere speerpunten. Iedereen begrijpt ze. Ze zijn concreet, herkenbaar, en bieden samenhang. Belangrijker nog: ze zijn te vertalen naar elke laag in de organisatie. Van strategie naar gedrag. Van visie naar actie.
Van strategie naar dagelijks handelen Als strategie eenvoudig is, wordt het niet alleen begrepen, maar ook geleefd. In inspirerende organisaties werkt eenvoud als lijm: het verbindt mensen, versterkt het gezamenlijke doel en maakt het mogelijk om strategisch te handelen—op elk niveau.
Echte eenvoud is geen versimpeling. Het is een vorm van meesterschap.
Hier houden we van
5. Zet in op instant impact
Inspiratie vraagt om directe impact Ook in 2025 is ‘goed doen’ nog altijd de krachtigste bron van inspiratie. Maar het moet wel voelbaar zijn. Mensen raken niet gemotiveerd door abstracte doelen of vergezichten die mijlenver weg lijken. Grote beloften zonder tastbaar resultaat maken eerder moedeloos dan hoopvol.
Slecht nieuws activeert niet. Het verlamt. Wat wél inspireert, is handelingsperspectief: weten wat je vandaag kunt doen én dat het verschil maakt. Zeker wanneer de impact concreet en zichtbaar is.
The Ocean Cleanup laat niet alleen zien dat ze plastic opruimen, maar toont ook indrukwekkende bergen afval die daadwerkelijk uit de oceaan zijn gehaald. Justdiggit toont hoeveel boeren meedoen en hoeveel bunds er zijn gegraven. Elke actie wordt zichtbaar gemaakt. Elke handeling telt. Van abstractie naar actie In een tijd waarin mensen overweldigd worden door de complexiteit van mondiale vraagstukken, is directe impact een kompas. Het maakt de bijdrage van elk individu voelbaar en relevant. Niet morgen, maar vandaag.
Inspirerende organisaties zetten daarom steeds vaker in op instant impact. Ze laten mensen zien: dit is wat jij kunt doen, en zó ziet het verschil eruit.
Juist in 2025 is dat de sleutel om mensen in beweging te krijgen. Inspiratie ontstaat niet uit grote woorden, maar uit kleine daden die samen groot effect hebben.
